2025: 80 jaar vrijheid
De afgelopen maand las ik het boek “Vrijheid” van Angela Merkel. Ze beschrijft hoe ze als kind mee verhuist met haar ouders vanuit het vrije Hamburg naar de DDR. Haar vader heeft een roeping om daar als predikant werkzaam te zijn. De muur tussen Oost en West was er nog niet. Tot hun grote schrik verandert dat in 1961 Het was het begin van een steeds meer vrijheid benemend regiem. Merkel beschrijft het proces hoe heel subtiel de staat de controle overnam op haar inwoners. Zelf werd ze in haar studententijd gevraagd om informant te worden. Het impliceerde het in de gaten houden van mensen in haar omgeving en het daarover rapporteren aan de Stasi. Van huis uit had ze geleerd dergelijke vragen te herkennen en daaraan te ontsnappen. Het impliceerde een leven van voortdurend op je hoede zijn van wat je zei en wat je deed. Haar wetenschappelijke ontwikkeling, haar intelligentie en haar grote intuïtie om te begrijpen wat er gebeurde hielp haar om te overleven in dit labyrint. En deze Angela Merkel wordt in 2005 de eerste vrouwelijke Bondskanselier van Duitsland.
Ze staat voor de opgave om een land te verenigen dat twee onvoorstelbare trauma’s heeft te verwerken, Enerzijds de integratie van Oost en West en anderzijds de nog steeds volop nagalmende werkelijkheid van de zwartste bladzijde in de geschiedenis, het nazi verleden. Hoe doe je dat, een land verenigen. Hoe zorg je ervoor dat de kracht van toekomst het gaat winnen van dit duistere verleden?
Het verleden onder ogen zien
Afgelopen week werd het uitgebreide herinneringscentrum van het Apeldoornsche Bosch geopend, een Joodse psychiatrische instelling. Hier werd in de nacht van 21 op 22 januari 1943 de grootste nazi misdaad gepleegd in Nederland. 1400 patiënten en medewerkers werden op brute wijze afgevoerd en vermoord. Het schreeuwen en krijsen moet hoorbaar zijn geweest door velen. Tijdens de herdenking stond burgemeester Ton Heerts stil bij het feit dat deze gebeurtenis in Apeldoorn heel lang in het duister gehuld is gebleven. Noch bij de bewoners en noch bij het gemeente bestuur heeft het geleid tot verzet. Ook na de oorlog bleef dit boek zeer lange tijd dicht. Slechts enkelen waren zich volop bewust van wat hier was gebeurd. Deze pikzwarte bladzijde bleef heel lang verborgen. Tot nu. Op symbolische wijze werd deze bladzijde volop in het licht geplaatst tijdens opening. Ik mocht er bij zijn toen prinses Margriet de knop in drukte en alle schijnwerpers zich richtten op het vernieuwde gebouw.
Het is noodzakelijk om het verleden onder ogen te zien om tot herstel te komen met het verleden aldus de burgemeester. Daarvoor is het zo ontzettend belangrijk dat we blijven herdenken wat er is gebeurd en dat we ons blijven realiseren tot welke misdaden we als mensheid in staat zijn. De voorzitter van de stichting Apeldoornsche Bosch, Johan Kruithof, stond stil bij het belang van dit herdenken maar daar mag het niet bij blijven, zo zei hij. We moeten er van blijven leren en geleerde lessen doorgeven aan elke nieuwe generatie. Dat is de belangrijkste functie van dit herinneringscentrum. Het verleden niet laten heersen over de toekomst. Het herinneringscentrum is dan ook een belangrijk educatief centrum, speciaal gericht op de jeugd, aldus Kruithof.
Van macht naar gezag.
In haar boek neemt Angela Merkel je als lezer mee terug in de tijd. Ze maakt je deelgenoot van haar inspanningen om de verzoening met het verleden vorm te geven. En ze doet dat met een groot inlevingsvermogen. Haar invloed reikt tot ver over de grenzen van haar eigen land. En daarbij voel je een bijzondere invloed die haar onderscheidt in haar leiderschap. Hoewel ze zich bijzonder goed bewust is van machtsverhoudingen in de wereld is haar verhouding tot deze wereld niet gebaseerd op macht maar op moreel gezag. En daarmee ontwikkelt ze zichtzelf tot één van de grotere gezagsdragers van deze wereld. Ze laat zich o.a inspireren door Nelson Mandela en is zeer onder de indruk van zijn verzoeningspolitiek. Mandela had weet van de weg waarlangs de zoektocht naar vrijheid verloopt. “De lange weg van de vrijheid” luidt de titel van zijn autobiografie. En het is deze inspiratie die Angela Merkel brengt bij haar wereldberoemde uitspraak “Wir schaffen das” . Europa heeft te maken met een grote vluchtelingen stroom uit het Midden Oosten en Afrika. Landen waar dictatoriale macht de dienst uitmaakt. En als dan een aantal Oost Europese landen de grenzen sluiten komt Merkel tot deze woorden. Ze kon zich verplaatsen in de onmacht van al deze vluchtelingen en ze had de moed om deze keus te maken.
Opnieuw duistere wolken en een illusie armer.
In 1991 kwamen de leiders van Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland bij elkaar voor het akkoord van Bialowieza. Op 17 december 1991 tekenden twaalf van de vijftien Sovjetstaten in Den Haag het Energiehandvestverdrag als soevereine staten. Het resultaat van de Glasnost in werking gesteld door Gorbatsjov. En dan op 26 maart 2000 wint Poetin de presidentsverkiezingen in Rusland. De opluchting van de perestrojka maakt plaats voor grote bezorgdheid als al snel blijkt dat deze Poetin het verleden niet achter zich wil laten maar juist opnieuw wil omhelzen. Inmiddels woekert de oorlog in Oekraïne voort en laat haar honderdduizenden slachtoffers achter. De wereld is een illusie armer geworden.
Op 8 november 2016 wint Trump de presidentsverkiezingen in Amerika en inmiddels ook die van 2024. Ik weet nog hoe onvoorstelbaar het bij mij voelde toen hij voor de eerste keer werd verkozen. Mijn gedachten gingen daarbij terug naar mijn verre jeugd, 80 jaar gelden. Vlak na de oorlog werd ik geboren, samen met mijn tweelingbroer. Ons nog volkomen onbewust in welk era we de wereldgeschiedenis waren ingestapt. Heel geleidelijk kwam iets van dat bewustzijn binnen. En daarbij speelden de bevrijdingsfeesten van 5 mei een hoofdrol. Dat was een spektakel. Er waren nagemaakte tanks en veel vlaggen en meelopen met de muziekkorpsen. Mijn vader was een uitgesproken fan van dit feest. Deze keurige nette man ging uit z’n dak. En waar we vooral van werden doordrongen tot diep in ons dna was dat de Amerikanen ons hadden bevrijd en behoorden tot de grootste helden van de wereld.
En inmiddels weten we dat het machtsbacil opnieuw om zich heen grijpt en haar miljoenen slachtoffers maakt. Ook in Europa. De zondebok van de dertigerjaren is opnieuw uitgevonden en krijgt de schuld van alles. De macht heeft zich daarbij verzekerd van een beïnvloedingstechniek die ongekend is en waarmee ze haar leuzen de wereld in kan schreeuwen. Opnieuw is er sprake van een grote meedogenloosheid waarbij het eigen belang dominant is. Uitsluiting is aan de orde van de dag. We zullen onze stem moeten laten horen.
Hoe doe je dat, je stem laten horen?
Vanuit wetenschappelijke en politieke hoek verschijnen vele analyses die duiden op de noodzaak tot herbezinning in Europa over de rol die Europa wil en moet gaan spelen. Uit deze stem klinkt een duidelijke boodschap. “Wat de Europeanen te doen staat is zo snel mogelijk extra investeren in de defensiecapaciteit – binnen en buiten Navo-verband. Maar het gaat niet alleen om investeringen en beleid. Er is ook een nieuw narratief nodig over haar bestaansrecht om de bevolking mee te krijgen. Willen we in Europa onze veiligheid vergroten, dan hebben we niet alleen visionaire politieke leiders nodig, maar ook een besef onder de bevolking dat er offers gebracht moeten worden.” Zo schrijft Catharine de Vries, president van het instituut voor Europese politieke ontwikkeling aan de Bocconi universiteit in Milaan in het Financieel Dagblad van een paar dagen geleden. En vanuit de politiek doet Polen, op dit moment voorzitter van de Raad van de Europese Unie, deze week de oproep aan Europa ‘to take responsibility for its own security’. We hebben ze nodig, de stemmen die ons stimuleren tot nadenken.
En dan was er deze week die andere stem uit Amerika, de stem van Mariann Budde, bisschop van Washington, tijdens een nationale gebedsbijeenkomst waar Trump en de zijnen ook waren. Achter de microfoon deed ze haar werk: ze riep de president in de naam van God op tot zorg en genade voor al die mensen in Amerika die nu alleen maar bang kunnen zijn. En we kennen de reactie van Trump. Hij noemt haar een hater, gemeen, slecht en saai in haar werk. Er is moed voor nodig om zo je stem te laten horen. Ook deze stemmen van moed hebben we nodig.
En dan komen we tenslotte uit bij onze eigen stem. De wereld van invloed is voor ons allemaal verschillend. Ook verschillend in de tijd. Het maakt iets uit of je nog volop in je werk zit of inmiddels geniet van je pensioen. Maar juist daar zit onze kracht. In die specifieke eigen wereld van invloed doet jouw en mijn stem er toe. Dat is een wereld waar je met elkaar lief en leed deelt en het er met elkaar over kunt hebben. Waar je je zorgen kunt delen maar elkaar ook kunt oproepen. Zo’n wereld is ook de wereld van de Odd Fellows. Waar we elkaar stimuleren en met elkaar oefenen om onze stem te laten horen. Deze nieuwsbrief is een uiting van onze stem, met ruim 3400 ontvangers. Voel je vrij om deze nieuwsbrief door te sturen als je je bij deze stem wilt aansluiten.
Rob Boeijenga.

Maak ook op een andere wijze kennis met ons. We kennen naast de loges diverse andere activiteiten voor iedereen.
-
Odd Readers
Een goed boek lezen is een verademing in de drukte van dit bestaan. Samen een boek lezen maakt dit feestje extra bijzonder. Onze Odd Readers bieden je de mogelijkheid om dit samen lezen in de praktijk te brengen. Ben je een leesfan of zou je het willen worden? Lees er hier dan meer over.
-
Odd Fishermen
De wereld verbeteren, vissend op de Waddenzee. We doen het al meer dan 40 jaar. En het visserslatijn is daarbij onuitputtelijk. Juist dat maakt deze dag tot een jaarlijks terugkerend succes, of je nu van vissen houdt of niet. Lees er hier meer over.